Η ουσιαστική λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών ως προϋπόθεση προστασίας του Περιβάλλοντος και της Πράσινη Ανάπτυξης

Τελευταία γίνεται όλο και περισσότερη συζήτηση για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο που συνοψίζεται στην έννοια της «Πράσινης Ανάπτυξης ή Οικονομίας». Τόσο οι φορείς παραγωγής πολιτικής, όσο οι αυτόνομοι πολίτες συχνά δίνουν διαφορετικό περιεχόμενο(τεχνικό ή διαχειριστικό) στην Ανάπτυξη αυτή, ανάλογα με την ιδεολογική ή γενικότερη τοποθέτηση ή αντίληψη του καθενός, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση στην κοινωνία. Για το λόγο αυτό παρακάτω θα προσπαθήσουμε επιγραμματικά να αναφερθούμε στα θεμελιώδη εννοιολογικά φιλοσοφικά, πολιτικά και θεσμικά χαρακτηριστικά της, τα οποία αποτελούν το πλαίσιο για όποιον επιχειρεί να εξειδικεύσει το περιεχόμενο της «Πράσινης Ανάπτυξης», σε κάθε γεωγραφική κλίμακα, σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτιστικής, τεχνολογικής, πολιτικής ή άλλης δραστηριότητας.

Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η Πράσινη Ανάπτυξη:

1. Έχει στο επίκεντρό της τον «άνθρωπο», σχεδιάζεται από «τα κάτω προς τα πάνω», από «το τοπικό επίπεδο στο κεντρικό».

2. Διευρύνει και εμβαθύνει τη δημοκρατία και τους θεσμούς της και πρόκειται για Δίκαιη, Τίμια και Υγιή Ανάπτυξη δεδομένου ότι εξασφαλίζει ισοτιμία στην πρόσβαση, κατανομή και χρήση των τοπικών διαθέσιμων πόρων, εμπεριέχοντας τη διαδικασία του «κοινωνικού ελέγχου» σε όλες τις κλίμακες εφαρμογής της μέσω της παρακολούθησης και ελέγχου π.χ με κοινά αποδεκτούς δείκτες.

3. Είναι «ολοκληρωμένη», γιατί αντιμετωπίζει ως αντικειμενικά ενιαία και αδιαίρετη τη φυσική και κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα που διαμορφώνει η κοινωνία, η πολιτική, ο πολιτισμός, η οικονομία, η τεχνολογία και το περιβάλλον, το οποίο σέβεται, έχοντας πυξίδα την Κοινωνική δικαιοσύνη, στοχεύοντας την Οικονομική ευημερία και στην ελαχιστοποίηση του «οικολογικού αποτυπώματος» των ανθρώπινων παρεμβάσεων και τη μεγιστοποίηση των κοινωνικών ωφελειών.

4. Μεθοδολογικά κάνει πράξη το θεσμό του «δημοκρατικού προγραμματισμού», προϋποθέτοντας την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των πολιτών στο πλαίσιο ευρείας, δομημένης κοινωνικής διαβούλευσης εξασφαλίζοντας τη μέγιστη κοινωνική νομιμοποίηση των αποφάσεων. Απαιτεί να τεθεί η αυτοδιοίκηση στο επίκεντρο διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων, προϋποθέτοντας την ουσιαστική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, αλλά και ευθυνών. Η πορεία προς την Πράσινη Ανάπτυξη, μπορεί να χαρακτηριστεί από ένα σύνολο τεχνικές, κοινωνικές και πολιτικές διαδικασίες που εφαρμόζονται στην περιοχή αναφοράς. Και βέβαια το σύνολο των διαδικασιών αυτών τη διαφοροποιεί από τις κλασσικές αναπτυξιακές προσεγγίσεις οι οποίες συνήθως χαρακτηρίζονται μονοσήμαντα από τεχνικές διαδικασίες.

5. Αξιοποιεί το φυσικό, το πολιτισμικό και ανθρώπινο κεφαλαίο που η κάθε Περιφέρεια ή γεωγραφική κλίμακα σχεδιασμού διαθέτει, αποφεύγοντας την εισαγωγή και ενσωμάτωση ξένων αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας προτύπων ή/ και φυσικών ή τεχνολογικών πόρων, αναδεικνύοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του κάθε τόπου και επενδύοντας σε αυτά.

6. Εγγυάται την Κοινωνική και Οικονομική Ανάπτυξη, τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Πόλεων και Οικισμών και διασφαλίζει την Επαρκή πρόσβαση στις βασικές υποδομές και υπηρεσίες για όλους τους πολίτες.

7. Σε επίπεδο εφαρμογής θέτει τον αναπτυξιακό σχεδιασμό στη βάση του χωρικού σχεδιασμού και έχει αποτέλεσμα τόσο τα Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης (Τ.Ο.Π.Α), όσο τα Σχέδια Χωρικής - Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π) ή άλλα Σχέδια Οργάνωσης του Χώρου στα οποία έχουν ενσωματωθεί οι παράμετροι και κατευθύνσεις του περιβαλλοντικού σχεδιασμού (διασφαλίζοντας πρακτικά την ουσιαστική προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος) ρυθμίζοντας τις Χρήσεις Γης και κατανέμοντας την ανάπτυξη σε κάθε τόπο με δίκαιο τρόπο για το κοινωνικό σύνολο, μετά από ουσιαστικές συμμετοχικές διαδικασίες στο κοντινότερο για τον πολίτη διοικητικό επίπεδο, δηλαδή αυτό της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Απαιτείται λοιπόν ένα νέο αποκεντρωμένο μοντέλο διοίκησης στο οποίο η τοπική αυτοδιοίκηση ενισχύεται θεσμικά και οικονομικά, προκειμένου να υλοποιήσει την νέα αυτή πραγματική περιφερειακή - τοπική ανάπτυξη. Είναι κοινή πεποίθηση πλέον ότι το νέο διοικητικό μοντέλο πρέπει να εξηγηθεί, να κατακτηθεί και επικυρωθεί από τους πολίτες για να έχει δυνατότατα κυβερνητικής εφαρμογής.

Συνεπώς αναζητείται ο «Οδικός Χάρτης» που θα μας οδηγήσει από το σύνθημα «μαζί με τους πολίτες για Αποκέντρωση - Ισχυρή Αυτοδιοίκηση – Πράσινη Περιφερειακή και Τοπική Ανάπτυξη και με βάση τις αρχές για Εγγύτητα στον πολίτη, Αναλογικότητα ευθυνών, Διαφάνεια Λειτουργιών, Κοινωνική Λογοδοσία και Επικουρικότητα θεσμών στην Αποκέντρωση εξουσίας και ευθύνης, την Περιφερειακή – Τοπική Ανάπτυξη και ειδικότερα την Πράσινη Ανάπτυξη, σύμφωνη με τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Η συμμετοχική προσέγγιση των διαδικασιών αποτελεί μονόδρομο σε αυτή την προσπάθεια. Η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να διαδραματίσει τον καθοριστικό και αναντικατάστατο ρόλο του επισπεύδοντος μαζί με τις ενώσεις και την «κοινωνία των πολιτών» στην πορεία προς την «Πράσινη Ανάπτυξη». Εξάλλου όσο η τοπική αυτοδιοίκηση αποκτά σημαντικό ρόλο, τόσο και οι πολίτες θα συνειδητοποιούν τη σημαντικότητα της δικής τους συμμετοχής και επιλογής.

Με άλλα λόγια, αναφερόμαστε στην πλατφόρμα που πρέπει να εφαρμοστεί ώστε οι κοινωνικές ζυμώσεις σε τοπικό αρχικά επίπεδο, να αναδεικνύουν την ανάγκη της συντεταγμένης συμμετοχής ως απαρχή της λύσης των προβλημάτων και καθορισμού της τύχης των πολιτών.

Αναγνωρίζοντας ότι τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών αφορούν κυρίως θέματα που έχουν να κάνουν με τις σημερινές βασικές και σίγουρα με τις αυριανές διευρυμένες «αρμοδιότητες» της αυτοδιοίκησης, το επίπεδο της κοινωνικής διαβούλευσης εντοπίζεται κυρίως στα θέματα της βιώσιμης τοπικής οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης(Πράσινης Ανάπτυξης). Ένα συντεταγμένο μοντέλο προσέγγισης των θεμάτων αυτών αποτελεί η εφαρμογή της Habitat Agenda στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Σε επίπεδο εφαρμογής, κάθε φορέας τοπικής αυτοδιοίκησης πρέπει στο άμεσο χρονικό διάστημα να ενεργοποιήσει διαδικασίες που βασίζονται στα παραπάνω φιλοσοφικά, πολιτικά και θεσμικά χαρακτηριστικά που εγγυώνται την ασφαλή, απαρέγκλιτη και συντεταγμένη πορεία προς την Πράσινη Ανάπτυξη σε όφελος των πολιτών, του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και όχι των οργανωμένων οικονομικών συμφερόντων που καραδοκούν να απομυζήσουν κερδοσκοπικά τους όποιους απομείναντες τοπικούς φυσικούς και κοινωνικούς πόρους, επιστρέφοντας στο περιβάλλον και το κοινωνικό σύνολο τα κάθε είδους απόβλητα της δραστηριότητάς τους.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις η Πράσινη Ανάπτυξη μπορεί να αποτελέσει τη μόνη αξιόπιστη λύση απέναντι στον ανελέητο και εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό, στην απληστία της οικονομικής μεγέθυνσης αλλά και απάντηση στις σύγχρονες προκλήσεις όπως την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα, την εξάντληση των υδάτινων πόρων κλπ. Αποτελεί την ελπιδοφόρα προοπτική, στο μέσον της «παγκόσμιας» σημερινής κρίσης, για το μέλλον κάθε μικρού τόπου, κάθε χώρας, της γης μας.